Als mens, als wezen met bewustzijn, leven we met de moeilijk te verteren boodschap dat alles om ons heen vergankelijk is. Wie een foto uit het eind van de 19e eeuw onder ogen krijgt, bijvoorbeeld van boeren werkend op het land of bewoners poserend voor hun huis, kan er zeker van zijn dat de bewuste personen niet meer in leven zijn. Als de foto bekeken wordt door nazaten van de personen op de foto is er een link met het heden, maar als die familieband ontbreekt, blijft alleen de ruimtelijke omgeving over om een verbinding tot stand te brengen.
Net als in de welbekende ‘zoek de 10 verschillen’ plaatjes zijn we geneigd om de verschillen tussen de historische toestand en de huidige situatie te onderzoeken. Wat is verdwenen wordt stiekem betreurd, wat is behouden in stilte gevierd. Kijk, die deur zit er nog steeds! Maar die mooie roederamen ernaast zijn helaas verdwenen…
Er is een fantastisch foto van Oldengaerde uit het begin van de 20e eeuw. De gevel vertoont nauwelijks verschillen met het huidige beeld, maar de tuin toont exotisch. Het is een beetje alsof je naar een koloniaal huis kijkt, ergens diep in de tropen gelegen. Vooral de palmbomen dragen daar aan bij, maar ook de weelderige gevelbegroeiing. De tuininrichting weerspiegelt misschien een trend uit die tijd, maar waarschijnlijk vooral ook de persoonlijke voorkeur van de bewoners. Vanaf 1854 was het huis in bezit van de familie Westra van Holthe, dus het moet een lid van deze familie zijn geweest die de palmbomen een plaats in de tuin heeft gegeven.
De beplanting is een eeuw later anders, maar de structuren van de tuin niet of nauwelijks. De situering van de gebouwen, de ligging en loop van grachten en paden, de aanwezigheid van hekken, tuinornamenten en inheemse bomen. Nauwelijks veranderd. Die gedachte stelt gerust.
Waarom vinden we het zo belangrijk dat we oude landschappen, tuinen en gebouwen beschermen en over de generaties heen tillen? Natuurlijk omdat we de schoonheid ervan met anderen willen delen. We gunnen anderen het geluk dat we zelf ervaren als we met die schoonheid worden geconfronteerd. Nu en in de toekomst.
Maar volgens mij ligt er ook een dieper (onder)bewustzijn aan ten grondslag. Al die zaken die zo standvastig weerstand bieden tegen de tand des tijds bieden ons de hoop (of eigenlijk de illusie) dat misschien toch niet alles vergankelijk is. Dat er dingen zijn die altijd blijven bestaan. En dat wij daar deel van uit blijven maken. Voortlevend in een familiegeschiedenis, een foto, een anekdote, hoe marginaal misschien ook.
Frank van der Velden zoekt in zijn blog naar een beschrijving van zijn beleving in en rondom Oldengaerde.
Ikzelf heb in geschriften over “lieux de memoires” (plaatsen van herinnering) een mooie omschrijving gevonden: het zijn plekken waar je in verbinding staat met het verleden. De kunstenaar Armando kende ook zo’n plek: het concentratiekamp bij Amersfoort, waar hij als kind in de buurt opgroeide. Hij omschreef het als “schuldig landschap”.