Liefde voor karakteristieke koppen

24 augustus 2018.

Op vakantie in Denemarken werd ik getroffen door de vele vakwerkboerderijen die daar de eeuwen hebben doorstaan. Hoewel de meesten schots en scheef staan, staan ze nog altijd trots overeind. Dat de gevels ‘golven’ zegt overigens vaak weinig over de conditie waarin de huizen verkeren. Natuurlijke materialen als hout, riet en kalk zijn erg veerkrachtig. Het materiaal kan in de loop der tijd vervormen en ‘werken’ zonder dat dat grote consequenties heeft voor de staat van het gebouw. Door af en toe de kozijnen bij te schaven en scheuren bij te werken blijft het pand wind- en waterdicht. Het resultaat van dat eeuwenlange spel tussen vervorming en reparatie is een zeer karakteristieke gevelbeeld. Gevels als oude, doorleefde koppen, die het nodige hebben meegemaakt.

Scheve, oude gevels

In Nederland hebben we nogal de neiging om dit soort ruwe karakters stevig aan te pakken. Een vervormde gevel roept al snel de vraag op of het allemaal wel veilig is. Of comfortabel. Een voorbeeld: na de restauratie van de daglonerswoning van Oldengaerde kregen we van meerdere kanten te horen waarom we die ene scheve, oude gevel hebben laten staan. Het enige juiste antwoord daarop is: omdat ie scheef is. Oftewel: omdat hier de historische karakteristiek van het pand het beste bewaard is gebleven. Daar blijf je dus vanaf.

Natuurlijk is veiligheid van belang. Daarom hebben we aan de binnenzijde van die oude gevel een nieuwe muur opgetrokken, waaraan de oude gevel is verankerd. Zo ontstaat een stabiele constructie, zonder aantasting van de karakteristieke uitstraling. Uiteraard hadden we hier kunnen kiezen voor de simpelste en ook de goedkoopste oplossing, namelijk het afbreken en opnieuw opbouwen van de gevel. Een oplossing waar wij als stichting in het verleden ook regelmatig voor hebben gekozen (of aan hebben bezondigd).

Verwonderen

Als we toestaan dat de ‘karakteristieke koppen’ stukje bij beetje uit het landschapsbeeld verdwijnen, verdwijnt ook de mogelijkheid om je te verwonderen. Dat verwonderen doen we allemaal. Meestal als we op vakantie zijn, in het buitenland. Vol van een onbestemd romantisch gevoel staren we naar de gevels van scheefgegroeide huisjes onder de Franse of Italiaanse zon, waar geen spatje verf meer op de kozijnen zit. Maar eenmaal thuis moet alles weer opgeruimd, veilig en comfortabel zijn.

Natuurlijk overdrijf ik. In Drenthe vind je de mooiste voorbeelden van karakteristieke gevels die vol liefde door hun eigenaren worden onderhouden. Ik hoop alleen maar dat we die liefde kunnen laten groeien. Niet alleen voor de karakteristieke gevels, overigens. De binnenzijde is minstens zo belangrijk. Interieurs zijn toch al vaak het ondergeschoven kindje als het gaat om behoud. In mijn volgende blog zal ik daar wat dieper op ingaan, in relatie tot de havezate Oldengaerde.