Dingen zijn mooier dan mensen

Laatst gaf ik in het Drents Archief een lezing over Oldengaerde. Omdat ik weinig tijd maar veel te vertellen had ben ik niet ingegaan op de vroegere bewoners van het huis. Dat was voor sommigen misschien een teleurstelling, want de bewoningsgeschiedenis van voorname huizen spreekt vaak tot de verbeelding. Oldengaerde heeft bijvoorbeeld onderdak geboden aan bekende geslachten als de Van Echtens en de Van Dongens. Zij woonden hier samen met hun bedienden. Downton Abbey in Drenthe.

Dat zorgt soms voor prachtige verhalen, maar mij gaat het meer om het huis zelf. Misschien ook omdat al die mensen, al die namen, vergankelijk zijn. Inwisselbaar bijna. Als passanten in een verhaal dat zich over eeuwen uitstrekt en waar de constante factor, het huis, de hoofdrol opeist. En met het huis bedoel ik niet alleen het huis zelf, maar alle fysieke verschijnselen die de tand des tijds weerstaan, of althans proberen te weerstaan. Dus naast het huis ook de schilderijen die aan de muren hangen, de tuin, de bijgebouwen, de landschappelijke structuren, etc.

Het wezen van erfgoed is dat het ons overleeft. Dat het overgaat op volgende generaties. In de hoop dat die generaties er op de juiste manier mee om zullen gaan.  En het op waarde weten te schatten. Zekerheid geeft dat natuurlijk niet. Ook over de verbouwing die wij op dit moment in Oldengaerde uitvoeren zullen toekomstige generaties hun oordeel vellen. Wij, tijdige passanten, zijn dan allang uit beeld verdwenen.

Eeuwenoude huizen als Oldengaerde zwijgen over de levens die er zijn geleid. Geen woord over de mooie momenten en de tragedies die zich er hebben afgespeeld. Of over de misdaden die er zijn gepleegd. Het gebouw heeft het allemaal laten gebeuren, in stilte, zonder te oordelen. Zonder morren heeft het zich de grillen van opeenvolgende eigenaren en bewoners laten welgevallen. En het zal altijd blijven zwijgen. We kunnen Wikipediapagina’s vullen of audiotours ontwikkelen, maar het huis zelf blijft stil.

Monumentale huizen bezitten een eigen waarde. We kunnen ervan houden terwijl we met de architect, eigenaar of bewoner niets hebben. Of deze zelfs verafschuwen. Denk aan het indrukwekkende bouwwerk La coupole van Nazi Duitsland. Dat geldt overigens niet alleen voor de bouwkunst, maar voor alle vormen van kunst. Neem de muzikale erfenis van Michael Jackson. De muziek wordt nog volop gespeeld, maar sinds de onthullingen over misbruik willen veel mensen van de maker niets meer weten. 

Noem me een misantroop, maar ik vind de dingen die de mensen maken vaak mooier dan de mensen die de dingen maken.